De sjósseteit Momus

Es in 1839, nege jaor nao de Belzjen opstand, de staot vaan belègk veurbij is, vraoge de hiere Louis Polis, de gebreurs Stiel en J. Naus aon de stadscommandant Andries des Tombes permissie um mèt de Vastelaovend ‘nen optoch te organisere. Des Tombes is accoord en me geit aon de slaag mèt ‘t thema “ de plechtege binnekoms vaan keizer Karel V in Mestreech op 20 mei 1520”.
’t Rizzeltaot is sjitterend.

Awwere bewere noets ieder zoe get sjoens te höbbe gezeen en ‘t “Journal du Limbourg”, ein vaan de gazètte in die daog, wèt al e paar weke later te vertèlle tot ’n vereiniging zal weuren opgeriech “die het hare zal bijdragen aan de toekomstige vastenavondsvieringen”. Nog gein jaor later, op 2 december 1840, heet de officieel opriechting plaots en is de “Sjósseteit Momus” e feit.

De sjósseteit heet ‘n groondwèt mèt èlf artikele, boevaan artikel ein bepaolt um toch veural z’n mojerstaol, ’t dialek, in woord en gejrif te estimere. Dit consequent gebruuk vaan ’t Mestreechs is vaan groete importantie gewees veur de instandhawwing vaan dees taol tot op d’n daag vaan vendaog.
Tijdens ’t sezoen dat löp vaan november t/m october is vaan alles te doen. Theatergezèlsjappe oet Paries, Luik, Verviers en Aoke zien in de Bonbonniere bijnao keend aon hoes en vörme same mèt de bals, de konzèrs, ’t carnavals- en zomerfies, e vas oonderdeil vaan ’t sezoensprogram.
Dweers door al dees activiteite löp wie ‘ne roejen draod de sjariteitsgedachte, die al vaaof de ierste jaore in ’t sjósseteitsdevies: “Plezeer en Sjariteit” veraankerd is.

Erm duvels kriege hölp vaanoet de ermekas. Mer ouch es boete Mestreech ‘ne ramp gebäört is me neet te beroerd um ouch dao e flink bedraag nao touw te sjikke.
Landelek bekind is de Momussopkokerij boe de erm lui tot ‘t veurjaor vaan 1918 mèt sopbonne, die door de Momusse veur 8 cent weure gekoch en aon de erme oetgedeilt, ’n stevege poortie sop kriege.
‘t Aontal oetgegeve poorties bedreug in e sopseizoen vaan amper zès maond soms mie es 35.000!
In 1889 weurt bij gelegenheid van ’t gouwe societeits- fies ’t Momus Aajdmannenhoes geopend dat plaots beujt veur 20 bewoeners, die bij krenkde ouch verzörg weure. Wee Momus zeet, dee zeet Carnaval.
Veur de Momus-periood had de Vastelaovend in Mestreech zoe good es gein structuur. Op straot väöl “zaten ermooj” oondertösse tot de beter börgerij ziech in hun sjósseteit good dedoor goejt.

Momus bringk structuur in ’t Vastelaovendsgebäöre, boevaan de groete trèkke nog ummertouw zien trök te vinde. Es veurbeeld ’t Carnavalsprogramma vaan 1866.

Zoondag 11 fibberwarie.
Um 12.00 oor weurt de Vastelaovend mèt mer leefs 2 x 11 sjeut door de Marchal-Vunkeleer ingesjote. Daonao weure wittebroedbonne aon de erme oetgedeild.
De Momusse treffe ziech ’s middags op de pufferkes-vergadering met meziek en optrejjes en ‘s aovend op ’t groet gecostumeerd bal.

Maondag 12 fibberwarie.
Um 13.00 oor vertrèk de Groete Cortège vaanaof ‘t Artillerieplein aon de Toongersestraot mèt mer leefs XI kier XI wagele en CXI ruters te peerd en dat bijnao gans ten veurdeile vaan de erme.

Dinsdag 13 fibberwarie.
Um 12.00 oor: oetdeiling vaan roggebroed aon de erme.

Momus is neet allein bij de Vastelaovend mer ouch bij hiel väöl aander zake betrokke. Me organiseert volks-fieste op de keuning ziene verjaordaag, activiteite vaan aander sjósseteit en vereiniginge weure gekomplimen-teerd mèt prijze en medaaljele en me sjik zelfs -veur rekening vaan de societeit- ‘ne grop ambachslui nao de wereldtentoenstèlling in Paries.

Op 4 september 1898 weurt veur ’t kroeningsfies vaan keuningin Wilhelmina op de Vriethof e groet vuurwerk aofgesjote. Dat gebäört ouch op 13 september 1905 es Prins Hendrik Mestreech bezeuk. Nao aofloup vaan dat vuurwerk weurt de Prins in de Momus tempel oontvaange, boe heer de hoeg Momus-oondersjeiding “Groet-Offeceer vaan de Windmeule” krijg opgespangk. Väöl succes heet me mèt de organisatie vaan ‘ne groete internationale toneelwedstrijd, de kunstentoenstèllinge mèt werke vaan nationale en internationale kunsteneers, mer evezier mèt de groete turnmanifestatie, boeveurr de Vriethof in ‘ne groete gymnastiekzaol veranderd. Kort gezag, in Mestreech gebäört mer wieneg boe Momus neet ‘ne stevege vinger in de pap heet.
Nao d’n ierste wereldoorlog, binne de sjósseteit maag dao neet euver gesproke weure, begint de fut nao te laote. ’t Aontal Momusse weurt gestiedeg minder boedoor financiële probleme oontstoon, boe me neet good raod mèt wèt.
In 1932 is de situatie zelfs zoe erg tot ’t bestuur allein nog liquidatie es meugelekheid zuut. Zoe wied kump ’t evels neet. Mèt meujte sleip me ziech nao ’t jaor 1939, boe-in hoonderd jaor Momus weurt gevierd.

Daonao weurt ’t stèl en verdwijnt, mèt naome ouch door de beperkinge vaan d’n 2e wereldoorlog, de pur-sang Mestreechse sjósseteit Momus stèllekes in de niefel vaan de historie.

't Programbeukske vaan 1845 is hei te downloade.