Een feest van lol en plezier, maar ook van betrekkelijkheid en ‘sjariteit’. Een begrip in Maastricht en ver daarbuiten, een unieke mix van muziek, carnavalscreaties n alle kleuren, humor en ‘Mestreechter Geis’. Carnaval in Maastricht, zo beleef je het nergens anders.
Het feest heeft zich in de loop der eeuwen natuurlijk ontwikkelt, is ook veranderd, maar de essentie is nog altijd dezelfde: een paar dagen de boel de boel laten en iedereen is gelijk. Of je nu alleen viert of met een groep, meeloopt in de Grote Optocht of stil geniet aan de bar, Maastrichtenaar bent of toerist: iedereen viert carnaval op zijn eigen manier. “Zet je zorgen opzij, en ga op stap die dagen”, is niet voor niets de tekst van het eerste officiële carnavalsliedje van Maastricht. (zie ook link liedjes).
De aanloop naar carnaval staat ook al bol van Maastrichtse cultuur en tradities. Vanaf het uitroepen van de stadsprins, krijgt Maastricht langzaam die mooie rood-geel-groene kleur op de wangen. Scholen worden bezocht, mensen op leeftijd en zieken worden ook niet vergeten. Samen op weg naar de drie ‘zware maar plezierige’ dagen van carnaval.
Van het Kinderfeest tot het Gala Prinsenbal, van een bezoek aan het ziekenhuis tot heren- en dameszittingen: langzaam wordt Maastricht voorbereid op caraval. En dat allemaal onder dat ene motto: plezeer en sjariteit, dat al sinds de Momus hoog in het vaandel staat.
Carnaval begint met de ‘machtsoverdracht’ op zaterdag voorafgaand aan carnaval, als de burgemeester van Maastricht de macht voor drie dagen afstaat aan het volk van Maastricht, in de persoon van de stadsprins. Na de 11 kanonschoten van het Momuskanon op carnavalszondag en het optrekken van ’t Mooswief kan het dan echt beginnen. Tot dinsdag middernacht, als ’t Mooswief weer omlaag wordt gehaald. Als je op dat moment kippenvel krijgt, of misschien wel een traantje wegpinkt, dan weet je: ik heb het echte gevoel van carnaval in Maastricht.
Op 20 mei 1962 werd ‘De Mestreechter Geis’ onthuld.Het mannetje staat er dus al even, maar wat weet u eigenlijk van dit beeldje?
Het is wellicht wel bekend dat het een cadeau is van de Maastrichtse burgerij aan burgemeester Mr. W. Baron Michiels van Kessenich, die in dat jaar zijn 25-jarig ambtsjubileum vierde. Dat is ook te zien aan het opschrift: “’De börregerei van Mestreech aon häöre Börregemeister Baron Micheels van Kessenich es aondinke aon zien zellevere zjubeley 1937 – 1962” .
Maar hoe komen we nou aan dit beeld?
Het verhaal gaat dat het jubileumcomité naar Haarlem was gereisd om bij de populaire beeldhouwer Mari Andriessen iets uit te zoeken. Maar wat bleek: de beste man had helemaal geen atelier vol met kunst waar je, net als bij IKEA, zoiets kon uitzoeken. Er stond maar één beeld: een harlekijn.
U moet weten: Andriessen was net terug uit Italië en had daar een voorstelling van de Commedia dell'arte gezien. Hij was zo onder de indruk van dat klassieke Italiaanse stuk dat hij daar iets mee wilde doen. Vooral het einde fascineerde hem: als alle spelers hun masker afdoen. Dat moment wilde hij vastleggen.
Als u goed naar het beeldje kijkt, dan ziet u dus dat het net zijn masker heeft afgezet en dat hij de sabel opzij heeft zitten. Maar terug naar het jubileumcomité. Die vonden het toch wel een vreemd cadeau, een harlekijn voor de burgemeester. Maar Andriessen zei meteen: dat noemen jullie het toch anders? Ze maakten er ‘de Mestreechter Geis’ van. Die term komt uit de Maastrichtse versie van Frau Luna van Lou Maas “Drei Mestreechtenere nao de Maon”. De Mestreechter Geis staat voor een speels en charmant figuur. De Geis verwijst naar het Maastrichts chauvinisme, de opmerkelijke mix van bourgondische en zakelijke levensstijl en de tolerante levensopvatting van de Maastrichtenaar. Je hebt het, of je hebt het niet.
Toen Andriessen hoorde wat het comité wilde met het beeld, vond hij het beeld dat hij had gemaakt helemaal niet passend. Hij heeft toen een nieuw beeld gemaakt, zoals dat er nu staat. Er wordt gefluisterd dat Andriessen met het jubileumcomité het Maastrichtse nachtleven is ingedoken en dat hij daarna precies wist wat de Mestreechter Geis betekent.
Leuk om te weten: bij de onthulling stond burgemeester Baron Michiels van Kessenich in zijn officieel pak: dat was met steek en sabel. Net als de Geis! Was het toch een passend beeld!
Nog een beetje historie over dit beeldje: in april/mei 1966 waren in de buurt van de Stokstraat rellen, uitgelokt door de jeugd. Op 30 april 1966 is het beeldje, ietwat aangetast door de rellen, voor de zekerheid maar opgeborgen bij Openbare Werken in Limmel. Daar werd het op 29 november 1966 ontvoerd. Maar gelukkig stond het beeld voor carnaval 1967 weer op zijn plek.
Onze ‘Geis’ is dus wel iets gewend. Hij staat hier nu al jaren, en met carnaval met een glas bier in zijn handen. Ook is hij al een paar keer van zijn sokkel gerede.
De patrones van carnaval in Maastricht. Op de Markt staat een standbeeld van ’t Mooswief. Groentevrouwen, ‘Mooswiever’ genoemd, brachten vroeger groente van het land naar de Markt. In 1952 ontstond een comité dat als doel had een monument te laten maken door beeldhouwer Charles Vos van een typisch Maastrichts marktvrouwtje.
Dankzij de spontane medewerking van Marktbewoners en Marktkooplui was het al in 1953 mogelijk om over te gaan tot plaatsing van het monument. Het beeld werd onthuld door Prins Sjaak I in 1954. Elke zaterdag voor carnaval brengen de Tempeleers en de stadsprins een eerbetoon aan ’t Mooswief door haar een krans van verse groente over de schouders te gangen. Voor elke stadsprins is het een eer on het beeld drie keer te mogen zoenen, ook al hebben de duiven soms voor een apart smaakje aan het beeld gezorgd.
Maar dat is niet alles. Van het beeld is in de loop der jaren een grote pop gemaakt die met carnaval op het Vrijthof hangt. Op carnavalszondag wordt ze opgehesen door de stadsprins, om tot carnavalsdinsdag middernacht te waken over ‘haar Maastricht’. Tijdens carnaval 1984 werd de pop door onverlaten in brand gestoken, in 195 werd een hele nieuwe pop gepresenteerd.
Elk jaar op carnavalsdinsdag twaalf uur wordt ’t Mooswief omlaaggehaald. Menig Maastrichtenaar laat een traantje en gaat naar huis.
Het is mooi geweest, Mooswief tot ziens, tot volgend jaar!
lk jaar is het weer een indrukwekkend en een kippenvelmoment. Of beter: 11 kippenvelmomenten. ’t Momuskenon laat zich op carnavalszondag namelijk 11 keer horen. Aangestoken door onder andere de stadsprins, de burgemeester/beschermheer, de nieuwe Tempeleers en de Vastelaovendsvierder vaan ’t Jaor. Elke Maastrichtenaar weet: als de elf kanonschoten van ’t Momuskenon over het Vrijthof rollen en ’t Mooswief langzaam in top wordt gehesen, dan kan carnaval pas écht beginnen.
't Momuskenon dankt zijn naam aan de oude Momussociëteit die, althans formeel, op 2 december 1840 is opgericht. Het kleine kanon is mogelijk geschonken door een van de officieren die lid was van deze sociëteit. Het oudste bericht over het kanon dateert uit 1841, toen op 28 november in de avond de opening van het sociëteitsjaar met 11 schoten werd ingeluid. Zoals vaker in Maastricht werd dat inschieten meteen een traditie en rolden in de loop der jaren bij heel wat belangrijke gebeurtenissen 11 en soms wel eens 4x11 kanonschoten over het Vrijthof. Eén an die belangrijke gebeurtenissen is nog altijd het inschieten van carnaval, een traditie die sinds 1946 in handen is van De Tempeleers. De overdracht van deze traditie gebeurde tijdens de grote installatiezitting van De Tempeleers op 2 februari 1946, toen de laatste Momus (de sociëteit had na 100 jaar de geest gegeven) ’t Momuskenon aan de nieuwe stadsorganisatie cadeau deed.
En zo rollen, helemaal in lijn met de traditie, nog elk jaar met carnaval de 11 schoten van ’t Momuskenon over het Vrijthof.
Kom gerust eens kijken en luisteren, het is de moeite waard!
’t Garderizzjemint de Kachelpiepers is een wezenlijk onderdeel van carnaval in Maastricht en niet weg te denken als erewacht van de stadsprins en als muziekkorps in Maastricht. Het ‘Rizzjemint’ begeleidt de Stadsprins en de Tempeleers tijdens hun bezoeken door de stad. Dat doen ze als voltallig korps, of als kleinere prinsenwacht. Niet voor niets is hun motto ‘Voor Prins, Stad en Vastelaovend’. Zij staan de Stadsprins bij in de zwoer daog, meh plezerege daog vaan de Vastelaovend.
Maar ook buiten het carnavalsseizoen tref je de Kachelpiepers bij evenementen in Maastricht en ver daarbuiten.
De Kachelpiepers ontsinden toen Ber Retrae namens De Tempeleers in 1951 adjudant Harrie Leenhouts van de Tapijnkazerne vroeg een erewacht voor de stadsprins te vormen. Met 40 korporaals en onderofficieren begon ‘’t Rizzjemint’ die daar speciaal vrijaf voor kregen. Het eerste jaar liepen ze rond in Napoleontische uniformen en later in de bekende Schotse uniformen, compleet met kilt en sporran (het tasje met paardenhaar).
De naam Kachelpiepers komt van het regiment van Menno van Coehoorn dat in die tijd in de Tapijnkazerne gelegerd was. Deze soldaten leerden de mortieren te bedienen. Omdat deze wapens de vorm hadden van lange metalen buizen, werden ze door de soldaten ‘kachelpijp’ genoemd. Sinds het vertrek van de militairen uit Maastricht in 1967 is het korps een burgerkorps.
't Korps valt onder de Kanselarijraod van de Tempeleers. De leden vaan de Kachelpiepers kiezen hun eigen bestuur, maar de (vice)voorzitter wordt benoemd door De Tempeleers. Voor meer informatie, zie www.kachelpiepers.nl