Carnaval

Wijlen Lou Maas is de geestelijke vader van de ‘’Mestreechter Geis’’, die hij gebruikte in zijn Maastrichtse operette ‘’Drei Mestreechtenere noa de Maon’’. Op zondagmiddag, 20 mei 1962, onthulde de Heer Léon Schreuder, in zijn functie van vice-voorzitter van het jubileumcomité een speels, charmant en zwierig beeldje genaamd ‘’Mestreechter Geis’’, dat een jubileumgeschenk was van de Maastrichtse burgerij aan de toenmalige Burgemeester Mr. W Baron Michiels van Kessenich, die in dat jaar zijn 25-jarig ambtsjubileum vierde. Op het gelijkvloerse bordes van 1 x 1 meter staat dan ook gebeiteld: ‘’De börregerei van Mestreech aon häöre Börregemeister Baron Micheels van Kessenich es aondinke aon zien zellevere zjubeley 1937 – 1962’’. De onthulling vond plaats in het bijzijn van velerlei autoriteiten, een goed gemutste burgerij, de harmonie ‘’Ster der Toekomst’’ die het Limburgs volkslied ten geboorte bracht en de Maastrichtse fanfare Sint Jozef (‘’St. Joezep’’) die het Maastrichtse volkslied ‘’Jao diech höbs us aon ’t hart gelege’’ speelde. Het beeldje, in brons gegoten door de firma Binder te Haarlem, is 1.30 meter hoog. Het staat op een 87 cm. hoge zuil, die is afgedekt met een 62 cm. brede en 30 cm. hoge uit lavasteen gekapte blok.

Omstreeks april- mei 1966 waren er voordurend relletjes in de buurt van het Bat- Stokstraatkwartier, uitgelokt door jeugdige Maastrichtenaren. Op 30 april 1966 werd het beeldje, dat door deze acties werd beschadigd, uit veiligheidsoverwegingen verwijderd en opgeslagen op het terrein van Openbare werken te Limmel, waar het op 29 november 1966 werd ontvoerd. Doch bij gelegenheid van het carnaval 1967 en wel op 4 februari van dat jaar werd de ‘’Mestreechter Geis’’ herplaatst.

Is het niet de Mestreechter Geis wat men in zich heeft, als echte Maastrichtenaar, het gevoel is bijna niet uit te drukken, je hebt het of niet.
En de bourgondische leefgewoonte, die in onze stad overduidelijk aanwezig is dacht ik zo, ook dat is Mestreech.

de 'Mestreechter geis'

De Maastrichtse 'geest' (mentaliteit) is diepgaand beïnvloed door de Maastrichtse geschiedenis. Daarbij denken we allereerst aan het katholicisme: streng in de leer, maar mild voor de biechteling. De Maastrichtenaar weet dat de pap nooit zo heet gegeten wordt als dat hij wordt opgediend. Dan is er het eeuwenlange komen en gaan van steeds weer nieuwe heersers. Ze komen met vreselijk oorlogsgeweld, vaardigen strenge wetten uit, en vertrekken om plaats te maken voor een nieuwe heer met andere wetten. De Maastrichtenaar bedenkt dan hoe hij onder de nieuwe regelingen uit kan komen zonder met het gezag in conflict te komen. Hij heeft ook eeuwenlang de Luikse en Brabantse stadsbestuurders tegen elkaar uitgespeeld.

Het middel bij uitstek om zo te kunnen leven is de humor, de practical joke. De Maastrichtenaar viert carnaval als geen ander. Zijn humor is mild, laat de ander in zijn waarde. Hij zal iemand niet bruut iets weigeren of iemand duidelijk ongelijk geven. Liever laat hij op een subtiele manier blijken dat hij anders denkt dan jij.

Een ander middel is het dialect. Geen andere stad in Nederland hangt zo aan zijn dialect, dat inderdaad een 'zeute taol' is. Het wordt nog door hoog en laag in de stad gesproken. Maar er zijn nu wel tienduizend Hollandse universitaire studenten in de stad.
En ten slotte: de Maastrichtenaar. Maastricht is de stad van de “Mestreechter Geis’: de ziel van de gemeenschap van Maastrichtenaren. Deze Mestreechter Geis staat voor de liefde van Maastrichtenaren voor hun stad, voor de specifieke karaktertrekken van de stad en haar bewoners als product van een roemruchte historie. Bij de Mestreechter Geis denk je aan begrippen als kleurrijk, creatief, trots, spiritueel, zelfbewust. De Mestreechter Geis verwijst tegelijkertijd naar het soms ongebreidelde chauvinisme, de opmerkelijke ontmoeting van bourgondische en zakelijke levensstijlen en tolerante levensopvattingen. Deze drie aspecten van de Mestreechter Geis - de Maastrichtse mentaliteit - kunnen niet van bovenaf worden opgelegd, maar ontstaan als een product van interactie tussen mensen: we kunnen ze niet maken, maar wel koesteren. Deze karaktertrek bepaalt de wijze waarop mensen in Maastricht met elkaar omgaan. De bezoeker proeft het meteen: het is ongrijpbaar en toch tastbaar aanwezig. Opgeslagen in het collectieve bewustzijn van de Maastrichtenaar. Het is een mentaliteit, een specifieke leefstijl en een bijzondere stadscultuur.

Die Mestreechter Geis ontwikkelt zich, past zich aan door de komst van de universitaire en intellectuele elite, de vestiging van welgestelde senioren, de aanwas van de vele (buitenlandse) studenten, de opvang van vluchtelingen van over de hele wereld. Dat gaat niet zomaar, de traditionele krachten willen behoud van de oorspronkelijke invulling van de Geis. Dat roept spanningen op omdat de nieuwkomers erbij horen, ook trots zijn op hun Maastricht en bijdragen aan de ontwikkeling van de stad. Als die Geis zich niet ontwikkelt, dan scheurt de stadscultuur in stukken, dan verdwijnt die oorspronkelijke ziel die bezoekers zo weten te waarderen, dan kunnen de tegenstellingen uitgroeien tot conflicten.

MESTREECHTER GEIS
Op het pleintje bij de Stokstraat (Kleine Stokstraat) staat een alleraardigst bronzen beeldje van de in Haarlem geboren kunstenaar Mari Andriessen: De Mestreechter Geis. Het is een geschenk van de Maastrichtse burgerij aan toenmalige Burgemeester Baron Michiels van Kessinich bij gelegenheid van zijn 25-jarig ambtsjubileum. Het is een speels, charmant, zwierig en Bourgondisch figuur, eigenschappen die de gemiddelde Maastrichtenaar ook nu nog kenmerken. Het beeld is ongeveer 1.30 meter hoog en het is op 20 mei 1962 in het bijzijn van de jubilaris onthuld.  
De Mestreechter Geis (waarmee bedoeld wordt: de esprit, het humoristisch-relativerend volkseigene van de Maastrichtenaar), die mysterieuze kracht was toen al generaties lang werkzaam, ofschoon hij in 1954 zelf nog acht jaar moest wachten op z'n eigen monument.

In de ‘ver’Maastrichtse operette Frau Luna was een liedtekst van Lou Maas opgenomen met de titel ‘Mestreechter Geis’; dat werden gevleugelde woorden in de stad. Beeldhouwer Mari Andriessen vervatte ze in een ludiek beeldje dat in november 1963 werd onthuld als eerbetoon voor het 25-jarig jubileum van burgemeester Michiels van Kessenich.

Commedia dell'arte